(38) وَالَّذِينَ يَسْعَوْنَ فِي آيَاتِنَا مُعَاجِزِينَ أُولئِكَ فِي الْعَذَابِ مُحْضَرُونَ

(۳۸) و آنها كه براي انكار و ابطال آيات ما تلاش ميكنند و ميپندارند از چنگال قدرت ما فرار خواهند كرد در عذاب (الهي) احضار مي‏شوند.

اما آنها كه براى انكار و ابطال آيات ما تلاش و كوشش ميكنند، نه خود ايمان دارند و نه اجازه ميدهند ديگران در راه حق گام نهند، در حالى كه چنين ميپندارند كه ميتوانند از چنگال قدرت ما فرار كنند، آنها در عذاب روز قيامت احضار ميشوند

آنها همان كسانى هستند كه با استفاده از اموال و اولاد و نفرات خود به تكذيب انبياء پرداخته اند و به وسوسه خلق خدا مشغول شدند و آنچنان مغرور بودند كه گمان ميكردند از چنگال عذاب الهى ميگريزند، ولى همگى به فرمان خدا در دل آتش سوزان دوزخ احضار ميشوند.

جمله اولئك فى العذاب محضرون چون سخنى از زمان آينده در آن نيست ، ممكن است اشاره به اين معنى باشد كه آنها هم اكنون نيز گرفتار عذابند.

شاید مشابه مطلبی باشد که در سوره ق آمده است:

سوره 50: ق

لَقَدْ كُنْتَ فِي غَفْلَةٍ مِنْ هَذَا فَكَشَفْنَا عَنْكَ غِطَاءَكَ فَبَصَرُكَ الْيَوْمَ حَدِيدٌ ﴿۲۲﴾

(به او خطاب مي‏شود) تو از اين صحنه غافل بودي، و ما پرده را از چشم تو كنار زديم، و امروز چشمت كاملا تيز بين است!

تعبير به (معاجزين ) به طورى كه بعضى از ارباب لغت گفته اند به معنى اين است كه آنها چنين ميپندارند كه ميتوانند از حوزه قدرت خدا و مجازاتش فرار كنند، در حالى كه اين پندارى باطل و بى اساس است.

برخي‌ها مي‌كوشند كه جلوي پيشرفت دين را بگيرند، جلوي پيشرفت آيات الهي را بگيرند، جلوي پيشرفت وحي و نبوت را بگيرند اين مضمون در آيات قبلي هم گذشت چه تعبير باب افعال چه تعبير باب مفاعله هم ﴿مُعْجِزينَ﴾ [27] آمده است هم ﴿مُعاجِزين﴾ آمده است.

در سوره مباركه «نحل» مشابه اين آمده است :

سوره 16: النحل

أَفَأَمِنَ الَّذِينَ مَكَرُوا السَّيِّئَاتِ أَنْ يَخْسِفَ اللَّهُ بِهِمُ الْأَرْضَ أَوْ يَأْتِيَهُمُ الْعَذَابُ مِنْ حَيْثُ لَا يَشْعُرُونَ ﴿۴۵﴾

آيا كسانى كه تدبيرهاى بد مى‏ انديشند ايمن شدند از اينكه خدا آنان را در زمين فرو ببرد يا از جايى كه حدس نمى‏ زنند عذاب برايشان بيايد

أَوْ يَأْخُذَهُمْ فِي تَقَلُّبِهِمْ فَمَا هُمْ بِمُعْجِزِينَ ﴿۴۶﴾

يا در حال رفت و آمدشان [گريبان] آنان را بگيرد. و آنان البته (بر قدرت حق) غالب نتوانند شد.

اينها نمي‌توانند ما را عاجز كنند يعني كاري بكنند كه قدرت ما عقب بماند و قدرت اينها جلو، اين تعبير ﴿وَمَا نَحْنُ بِمَسْبُوقِينَ و بر ما سبقت نتوانيد جست﴾ [28] همين است در سوره مباركه «واقعه» [و سوره مباركه «معارج»] فرمود ما هرگز عقب نمي‌افتيم كه كسي جلو بزند ما بشويم مسبوق آنها بشوند سابق اين‌طور نيست در جريان مرگ، در جريان مرض، در جريان‌هاي ديگر ﴿مَا نَحْنُ بِمَسْبُوقِينَ﴾ ما هميشه سابقيم در سوره «نحل» فرمود: ﴿فَمَا هُمْ بِمُعْجِزِينَ﴾، ما هميشه قادريم هيچ كسي نمي‌تواند جلوي دين را بگيرد معجِز ما باشد يعني ما را عاجز كند، معاجِز ما باشد با ما درگير بشود ما را عاجز كند در سوره مباركه «حج» هم مشابه اين آمده است كه اينها نمي‌توانند مِعجِز ما باشند كه ما عاجز بمانيم و آنها جلو بزنند آيه 51 سوره مباركه «حج» اين است :

سوره ۲۲: الحج

وَالَّذِينَ سَعَوْا فِي آيَاتِنَا مُعَاجِزِينَ أُولَئِكَ أَصْحَابُ الْجَحِيمِ ﴿۵۱﴾

و كسانى كه در [تخطئه] آيات ما مى ‏كوشند [و به خيال خود] عاجزكنندگان ما هستند آنان اهل دوزخند (۵۱)

سوره 34: سبأ

وَالَّذِينَ سَعَوْا فِي آيَاتِنَا مُعَاجِزِينَ أُولَئِكَ لَهُمْ عَذَابٌ مِنْ رِجْزٍ أَلِيمٌ ﴿۵﴾

کسانی که در [انکار و تکذیب] آیات ما کوشیدند، به گمان اینکه [می توانند] ما را عاجز کنند [تا از دسترس قدرت ما بیرون روند] برای آنان عذابى از عقوبتى دردناك در انتظار آنان است‏.