(58) سَلامٌ قَوْلاً مِنْ رَبٍّ رَحيمٍ

(۵۸) براي آنها سلام (و درود الهي) است، اين سخني است از ناحيه پروردگار

اما مهمتر از همه, همان مواهب معنوى است كه در آخرين آيه مورد بحث به آن اشاره كرده ، ميفرمايد: براى آنها سلام و تهنيت الهى است، اين سخنى است از ناحيه پروردگار رحيم و مهربان آنها (سلام قولا من رب رحيم).

اين نداى روح افزا و نشاط بخش و مملو از مهر و محبت او چنان روح انسان را در خود غرق ميكند، و به او لذت و شادى و معنويت ميبخشد، كه با هيچ نعمتى برابر نيست…

در روايتى از پيغمبر گرامى اسلام (صلى الله عليه و آله و سلم ) آمده است : (در همان حال كه بهشتيان غرق در نعمتهاى بهشتى هستند نورى بر بالاى سر آنها آشكار ميشود، نور لطف خداست كه بر آنها پرتو افكنده، ندائى برميخيزد كه سلام بر شما اى بهشتيان و اين همان است كه در قرآن آمده : سَلامٌ قَوْلاً مِنْ رَبٍّ رَحيم، اينجاست كه نظر لطف خداوند چنان آنها را مجذوب ميكند كه از همه چيز جز او غافل ميشوند، و همه نعمتهاى بهشتى را در آن حال به دست فراموشى ميسپارند، و اينجاست كه فرشتگان از هر درى بر آنها وارد ميشوند و مى گويند درود بر شما.

… ظاهر آيه اين است كه اين سلام پروردگار كه نثار مؤمنان بهشتى ميشود سلامى است مستقيم و بى واسطه، سلامى است از رب و پروردگار, آنهم سلامى كه از رحمت خاصه او يعنى مقام رحيميتش سرچشمه ميگيرد و تمام الطاف و کرامات در آن جمع است…

نكته :

انواع سلامهائى كه نثار بهشتيان ميشود

اصولا بهشت (دار السلام) است همانگونه كه در آيه 25 سوره يونس مي خوانيم :

وَاللَّهُ يَدْعُو إِلَى دَارِ السَّلَامِ وَيَهْدِي مَنْ يَشَاءُ إِلَى صِرَاطٍ مُسْتَقِيمٍ ﴿۲۵﴾

خداوند مردم را دعوت به دار السلام و سرزمين سلامت و آرامش ميكند و هر كس را بخواهد به راه راست هدايت مي‏نمايد. (۲۵)

بهشتيان كه ساكنان اين سرزمينند گاه با سلام فرشتگان روبرو ميشوند كه به هنگام ورود در بهشت از هر درى بر آنها وارد ميشوند و مى گويند: سلام بر شما به خاطر شكيبايي هايي كه داشتيد و چه پايان خوبى است اين سرائى كه نصيبتان شده (وَالْمَلَائِكَةُ يَدْخُلُونَ عَلَيْهِمْ مِنْ كُلِّ بَابٍ سَلَامٌ عَلَيْكُمْ بِمَا صَبَرْتُمْ فَنِعْمَ عُقْبَى الدَّارِ (رعد - 24).

و گاه ساكنان اعراف آنها را صدا ميزنند و مى گويند: سلام بر شما (وَنَادَوْا أَصْحَابَ الْجَنَّةِ أَنْ سَلَامٌ عَلَيْكُمْ و به بهشتيان صدا مي‏زنند كه درود بر شما باد) (اعراف - 46).

گاه پس از ورود در بهشت با سلام و تحيت فرشتگان روبرو ميشوند و گاه به هنگام قبض روح اين سلام از ناحيه فرشتگان مرگ به آنها نثار ميشود و مى گويند: سلام بر شما وارد بهشت شويد به خاطر اعمالى كه انجام ميداديد (الَّذِينَ تَتَوَفَّاهُمُ الْمَلَائِكَةُ طَيِّبِينَ يَقُولُونَ سَلَامٌ عَلَيْكُمُ ادْخُلُوا الْجَنَّةَ بِمَا كُنْتُمْ تَعْمَلُونَ همانها كه فرشتگان (قبض ارواح) روحشان را مي‏گيرند در حالي كه پاك و پاكيزه‏ اند به آنها مي‏گويند سلام بر شما باد، وارد بهشت شويد بخاطر اعمالي كه انجام مي‏داديد.) (نحل - 32).

و گاه خودشان به يكديگر سلام و درود ميفرستند، و اصولا تحيت آنها در آنجا همان سلام است (تَحِيَّتُهُمْ فِيهَا سَلَامٌ درودشان در آنجا سلام است) (ابراهيم - 23).

و بالاخره برتر و بالاتر از همه اينها سلام پروردگار است (سلام قولا من رب رحيم ).

خلاصه اينكه در آنجا نه سخن لغوى شنيده ميشود و نه كلام بيهوده اى ، تنها سلام است سلام:
سوره ۵۶: الواقعة

لَا يَسْمَعُونَ فِيهَا لَغْوًا وَلَا تَأْثِيمًا ﴿۲۵﴾

در آنجا نه بيهوده‏ اى مى ‏شنوند و نه [سخنى] گناه‏ آلود (۲۵)

إِلَّا قِيلًا سَلَامًا سَلَامًا ﴿۲۶﴾

سخنى جز سلام و درود نيست (۲۶)

یکی از ویژگیهای دنیوی آنها این بود که از لغو اعراض داشتند

http://www.parsquran.com/data/show.php?sura=23&ayat=1&user=far&lang=far&tran=2

اما نه سلامى كه تنها در لفظ باشد بلكه سلامى كه اثر آرام بخش و سلامت آفرين آن در اعماق روح و جان انسان نفوذ ميكند و همه را غرق در آرامش و سلامت ميسازد.

… اگر آن را نكره آورد و نفرمود: (السلام) به منظور اين است كه بفهماند سلامى است كه از عظمت نمى توان تعريفش كرد …

از ظاهر كلام برمى آيد كه اين سلام از خداى تعالى باشد، و اين غير از آن سلامى است كه ملائكه به بهشتيان مى گويند و قرآن چنين حكايتش كرده: (و الملائكه يدخلون عليهم من كل باب سلام عليكم بما صبرتم فنعم عقبى الدار).

… در بهشت سه نوع نعمت هست: يك نوع نعمت مصطلح عادي است كه نُزُل است, يك نوع هم برابر خواستن و تقاضا و اُمنيه و ادّعاي اينهاست که هر چه بخواهند حاصل است, يك قسم هم فوق آرزوي اينهاست; لذا هر سه قسم در قيامت ياد شده است. بالاتر از همه كه آن نقطه نهايي است سلام الهي است ﴿سَلامٌ قَوْلاً مِنْ رَبٍّ رَحيمٍ﴾؛ … كه از ناحيه پروردگاري مهربان است. خود «سلام» از اسماي حسناي ذات اقدس الهي است كه ﴿السَّلامُ الْمُؤْمِنُ الْمُهَيْمِنُ الْعَزيزُ الْجَبَّارُ الْمُتَكَبِّرُ سوره 59: الحشر﴾.[14]خداي سبحان سلام است و از طرف خدايِ سلام, سِلم و سلامت و امنيّت براي مؤمنان نازل مي‌شود. در سوره مباركه «احزاب» ... «تَصليه»؛ يعني صلوات هم بر پيغمبر(عليه و علي آله آلاف التحيّة و الثناء) فرستاده شد همان آيه معروف ﴿إِنَّ اللَّهَ وَ مَلاَئِكَتَهُ يُصَلُّونَ عَلَى النَّبِيِّ يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا صَلُّوا عَلَيْهِ وَ سَلِّمُوا تَسْلِيماً﴾[15] بود و هم درباره مؤمنين نازل شد که در همان سوره فرمود: ﴿هُوَ الَّذي يُصَلِّي عَلَيْكُمْ وَ مَلائِكَتُهُ لِيُخْرِجَكُمْ مِنَ الظُّلُماتِ إِلَي النُّورِ﴾[16] خدا بر شما صلوات مي‌فرستد تا شما را نوراني كند و از تيرگي و تاريكي به در بياورد، اين صلوات الهي است. در آن آيه نسبت به حضرت تسليم آمده كه ﴿يا أَيُّهَا الَّذينَ آمَنُوا﴾ هم ﴿صَلُّوا﴾, هم ﴿سَلِّمُوا﴾، اما در اين‌جا درباره مؤمنان تسليم نيامده; لذا در آيه 58 سوره مباركه «يس» فرمود از طرف خدا هم «تصليه» هست كه در سوره «احزاب» آمده و هم سلام هست ﴿سَلامٌ قَوْلاً مِنْ رَبٍّ رَحيمٍ﴾. برخي‌ها خواستند بگويند سرّ نامگذاري سوره مباركه «يس» به قلب قرآن براي همين درود و تحيّتي است كه خدا به مؤمنان بهشتي مي‌فرستد يا ﴿أَحْصَيْناهُ في‌ إِمامٍ مُبينٍ﴾[17]است كه برخي‌ها گفتند سرّ قلب قرآن بودن, آن آيه است. به هر تقدير اين آخرين و كامل‌ترين و نهايي‌ترين نعمتي است كه خداي سبحان به بهشتيان عطا مي‌كند ﴿سَلامٌ قَوْلاً مِنْ رَبٍّ رَحيمٍ﴾؛ حالا يا الفاظ اين سلام را مؤمنان مي‌شنوند يا تكويناً آنها را در «سِلم» محض قرار مي‌دهد و از اين جهت كه فرمود اين قول آيا قول لفظي است يا ﴿إِذا أَرادَ شَيْئاً أَنْ يَقُولَ لَهُ كُنْ فَيَكُونُ﴾[18]همان ﴿كُنْ فَيَكُونُ﴾ تكوينيِ قول اوست، به هر تقدير مؤمن با دريافت سلام از هر گزندي مصون است.

﴿كُنْ فَيَكُونُ﴾ تكوينيِ قول اوست:
قول الهي همان فعل اوست (إِذَا أَرَادَ شَيْئًا أَنْ يَقُولَ لَهُ كُنْ فَيَكُونُ هر گاه چيزي را اراده كند به او مي‏گويد: موجود باش آن نيز بلافاصله موجود ميشود!)؛ اين بيان نوراني حضرت امير(سلام الله عليه) كه در نهج‌البلاغه هست «لَا بِصَوْتٍ يَقْرَعُ وَ لَا بِنِدَاءٍ يُسْمَعُ وَ إِنَّمَا كَلَامُهُ سُبْحَانَهُ فِعْلٌ او هر چه را اراده كند به آن مى‌گويد باش، آن بلادرنگ موجود مى‌شود، اما كلام او نه صوتى است كه در گوشها نشيند، نه فريادى است كه شنيده شود، بلكه سخن خدا همان فعل او است كه ايجاد مى‌كند»[17]همين است فرمود فرمان الهي كه به زمين مي‌گويد: ﴿قِيلَ يَا أَرْضُ ابْلَعِي مَاءَكِ﴾[18]يا به چيزهاي ديگر دستور مي‌دهد اين سخن عِبري و عربي نيست، البته آيات الهي, كلمات الهي با ايجاد الهي است كه كلمات را ايجاد مي‌كند مثل قرآن, اما وقتي به زمين مي‌گويد: ﴿يَا أَرْضُ ابْلَعِي مَاءَكِ﴾ يا به آسمان و زمين مي‌فرمايد: ﴿ائْتِيَا طَوْعاً أَوْ كَرْهاً قَالَتَا أَتَيْنَا طَائِعِينَ﴾,[19] «لَا بِصَوْتٍ يَقْرَعُ وَ لَا بِنِدَاءٍ يُسْمَعُ وَ إِنَّمَا كَلَامُهُ سُبْحَانَهُ فِعْلٌ»

سلامي كه ذات اقدس الهي براي انبيا و اوليا و معصومين و اهل بيت(عليهم السلام) نازل مي‌كند، براي مؤمنان در بهشت نازل مي‌كند و بعيد هم نيست كه در دنيا براي مؤمنان نازل كند، چون در بخشي از آيات كه فرمود: ﴿سَلامٌ عَلي‌ نُوحٍ فِي الْعالَمينَ﴾,[19] ﴿سَلامٌ عَلي‌ إِبْراهيمَ﴾,[20] ﴿سَلامٌ عَلَي الْمُرْسَلينَ﴾[21] در بخشي از آيات كه ﴿سَلامٌ عَلي‌ مُوسي‌ وَ هارُونَ﴾[22]آن قسمت‌ها دارد ﴿كَذلِكَ نَجْزِي الْمُحْسِنينَ﴾

سورة الصافات

سَلَامٌ عَلَىٰ نُوحٍ فِي الْعَالَمِينَ ‎﴿٧٩﴾‏ إِنَّا كَذَٰلِكَ نَجْزِي الْمُحْسِنِينَ ‎﴿٨٠﴾‏

سَلَامٌ عَلَىٰ إِبْرَاهِيمَ ‎﴿١٠٩﴾‏ كَذَٰلِكَ نَجْزِي الْمُحْسِنِينَ ‎﴿١١٠﴾‏

سَلَامٌ عَلَىٰ مُوسَىٰ وَهَارُونَ ‎﴿١٢٠﴾‏ إِنَّا كَذَٰلِكَ نَجْزِي الْمُحْسِنِينَ ‎﴿١٢١﴾‏

سَلَامٌ عَلَى إِلْ يَاسِينَ ﴿۱۳۰﴾إِنَّا كَذَلِكَ نَجْزِي الْمُحْسِنِينَ ﴿۱۳۱﴾

اگر كسي راهيِ راه انبيا بود و اگر كسي وارث انبيا بود او ممكن است از سلام الهي هم طَرْفي ببندد. مستحضريد اينكه گفته شد «الْعُلَمَاءَ وَرَثَةُ الْأَنْبِيَاءِ»[23] عالمان راستين, ميراث انبيا را مي‌برند؛ ميراث انبيا درس حوزه و دانشگاه نيست؛ يعني درس حصولي و تصور و تصديق و قياس و استدلال نيست، ميراث انبيا كه آنها به ارث گذاشتند علمِ شهودي است، اگر كسي طرْفي از علم شهودي بست معلوم مي‌شود كه وارث انبياست. آنها كه نگارهاي به مكتب‌رفته نبودند، نگارهاي به مكتب‌نرفته بودند[24] و علم آنها هم علم مدرسه‌اي و تصوّر و تصديق و استدلال و حصول و قياس و برهان و امثال ذلك نيست، علم آنها علم شهودي است. اگر گفتند: «الْعُلَمَاءَ وَرَثَةُ الْأَنْبِيَاءِ» … يعني بكوشيد اين ارثيه را ببريد، اگر چيزي سهم شما شد و چيزي را مشاهده كرديد معلوم مي‌شود به شما رسيد. اگر اهل درس و بحث شديد بكوشيد كه اين درس و بحث را به عمل منتهي كنيد، بلكه ـ ان‌شاءالله ـ از راه عمل چيزي نصيب شما شود؛ بالأخره ميراث انبيا علم حوزوي نيست.

سلام چند قسم است يك قسم را در سوره مباركه «رعد» و امثال «رعد» فرمود كه فرشته‌ها هنگام قبض روح مؤمن يا مانند آن به اينها سلام عرض مي‌كنند آيه 23 و 24 سوره مباركه «رعد» اين بود:
سوره ۱۳: الرعد

جَنَّاتُ عَدْنٍ يَدْخُلُونَهَا وَمَنْ صَلَحَ مِنْ آبَائِهِمْ وَأَزْوَاجِهِمْ وَذُرِّيَّاتِهِمْ وَالْمَلَائِكَةُ يَدْخُلُونَ عَلَيْهِمْ مِنْ كُلِّ بَابٍ ﴿۲۳﴾

(همان) باغهاي جاويدان بهشتي كه وارد آن مي‏شوند؛ و همچنين پدران و همسران و فرزندان صالح آنها؛ و فرشتگان از هر دري بر آنان وارد مي گردند… (۲۳)

سَلَامٌ عَلَيْكُمْ بِمَا صَبَرْتُمْ فَنِعْمَ عُقْبَى الدَّارِ ﴿۲۴﴾

سلام بر شما به خاطر صبرى كه ورزيديد، چه نيكوست اين نيك سرانجامى‏ (۲۴)

… از هر دري فرشته‌ها براي پذيرايي وارد مي‌شوند و به اينها سلام عرض مي‌كنند ؛ سلام بر شما بخاطر صبري كه كرديد ـ همان اقسام سه‌گانه صبر ـ «صَبْرٌ عِنْدَ الْمُصِيبَةِ وَ صَبْرٌ عَلَى الطَّاعَةِ وَ صَبْرٌ عَنِ الْمَعْصِيَةِ»؛[30]شما امتحان خوبي داديد، دستتان آلوده نشد، واجبات را ترك نكرديد, عبادت‌ها را انجام داديد, از گناهان پرهيز كرديد, در مصائب بردبار بوديد ﴿بِما صَبَرْتُمْ﴾؛ سلام فرشته‌ها را دريافت مي‌كنيد. اما اين‌جا ندارد كه فرشته‌ها سلام مي‌كنند، بلكه از طرف خود خداي سبحان است. سلام‌كننده هم خداست يا سلامِ خدا را مي‌رسانند؟

http://qurannotes.blogfa.com/category/80

در سوره مباركه «انعام» گذشت كه وقتي عدّه‌اي براي فراگيري علوم الهي به محضر تويِ پيغمبر(صلّي الله عليه و آله و سلّم) مي‌آيند ﴿وَ إِذا جاءَكَ الَّذينَ يُؤْمِنُونَ بِآياتِنا فَقُلْ سَلامٌ عَلَيْكُمْ و چون كسانى كه به آيات ما ايمان دارند، به نزد تو آيند، بگو سلام بر شما﴾.[31] قبلاً رسم بود كه سخنرانان و اهل منبر، اينها وقتي بالاي منبر مي‌رفتند اول سلام مي‌كردند بعد خطبه مي‌خواندند، الآن همين سلام در خطبه‌هاي نماز جمعه مطرح است که ريشه آن همين آيه سوره مباركه «انعام» است.

﴿سَلامٌ قَوْلاً مِنْ رَبٍّ رَحيمٍ﴾ خدايي كه سلام است نسبت به اينها فيض سلام را ارسال مي‌كند.

سلام‌هاي الهي برابر تفاوت آن مخاطب‌ها يا مستفيض‌ها متفاوت است؛ برخي از سلام‌ها، سلام‌هاي جهاني است؛ نظير آنچه براي نوح(سلام الله عليه) مقرّر فرمود كه ظاهراً در قرآن كريم براي غير از حضرت نوح نيست فرمود: ﴿سَلامٌ عَلي‌ نُوحٍ فِي الْعالَمينَ﴾[5] اين تعبير در قرآن مخصوص حضرت نوح است، براي اينكه او 950 سال تلاش و كوشش را تحمل كرد و رنج فراواني باعث اين گنج بي‌شمار شد که فرمود: ﴿سَلامٌ عَلي‌ نُوحٍ فِي الْعالَمينَ﴾. درباره انبياي ديگر ﴿فِي الْعالَمينَ﴾ ندارد ﴿سَلامٌ عَلي‌ مُوسي‌ وَ هارُونَ﴾,[6] ﴿وَ السَّلامُ عَلَي الْمُرْسَلينَ﴾[7] و مانند آن …آن‌جا هم كه مي‌فرمايد: ﴿سَّلامُ عَلي‌ مَنِ اتَّبَعَ الْهُدي سلام و درود بر آن كس ‍ باد كه از هدايت پيروي مي‏كند.﴾[8]كه از زبان وجود مبارك موساي كليم است «متّبعين» خدا, مؤمنان هر عصر هستند، در حقيقت سلام بر مؤمنين شد. (به نظر میرسد که این هم از زبان خداست تا حضرت موسی)

http://www.parsquran.com/data/show.php?sura=20&ayat=43&user=far&lang=far&tran=2

پس سلام بر نوح شد ﴿فِي الْعالَمينَ﴾ بعد بر «مرسلين», بعد بر ابراهيم و موسي و هارون و عيسي و ساير انبيا(عليهم السلام) و به طور عموم هم وجود مبارك موساي كليم فرمود: ﴿وَ السَّلامُ عَلي‌ مَنِ اتَّبَعَ الْهُدي﴾، در بهشت هم ملائكه از هر در وارد مي‌شوند ﴿وَ الْمَلائِكَةُ يَدْخُلُونَ عَلَيْهِمْ مِنْ كُلِّ بابٍ ٭ سَلامٌ عَلَيْكُمْ بِما صَبَرْتُمْ﴾؛ اين‌جا هم در بخش پاياني ذات اقدس الهي مي‌فرمايد: ﴿سَلامٌ قَوْلاً مِنْ رَبٍّ رَحيمٍ﴾ كه اين رحمت خاصّة‌ای براي بهشت و اهل بهشت است.