یادداشت های قرآنی

و هر كس توبه كند و كار شايسته انجام دهد در حقيقت به سوى خدا بازمى‏ گردد

 اگر گرفتار شرك نبود توبه‌اش مشمول آيه 71 است كه فرمود: ﴿وَمَن تَابَ وَعَمِلَ صَالِحاً﴾ ديگر سخن از آمن نيست اينكه تكرار شده است توبه هم در آيه 70 هم در آيه 71 براي اينكه سيّئات فرق مي‌كند اگر سيّئه اعتقادي داشتند توبه‌شان با ايمان است و عمل صالح اگر سيّئه اعتقادي نداشتند فقط سيّئه عملي داشتند توبه‌شان به عمل صالح است

يك وقت كسي در اثر اينكه مي‌بيند فلان كار ضرر دارد نمي‌كند يا در اثر پيري و كهنسالي دست از گناه برداشته است اين يك توبه قهري است اين توبه‌اي نيست كه فضيلت را به همراه داشته باشد آن توبه‌اي فضيلت دارد كه جهت‌دار باشد يعني انصراف از گناه و اقبال و توجّه الي الله لذا اين دو قسم را در كنار هم ذكر فرمود

حتی در مسائلی چون انفاق, اگر برای خدا نباشد و برای احساس ترهم باشد فضیلت ندارد

 در آيه 71 فرمود: ﴿وَمَن تَابَ وَعَمِلَ صَالِحاً فَإِنَّهُ يَتُوبُ﴾ يعني «يَرجع» ﴿إلي الله﴾ پس صِرف دست برداشتن از گناه نيست اگر كسي از گناه دست بردارد ولي به طرف الله رجوع نكند اين ديگر توبه نيست فرمود توبه حقيقي آن است كه انسان از سيّئات دست بردارد و به طرف الله رجوع كند پس آن كه مي‌بيند فلان كار براي او ضرر دارد از اين جهت نمي‌كند يا در اثر كهنسالي ديگر توان آن كار را ندارد اين يك توبه طبيعي و قهري است اين توبه‌اي نيست كه فضيلت باشد آن توبه‌اي فضيلت است كه ﴿يَتُوبُ إِلَي اللَّهِ﴾ را به همراه داشته باشد.

خوشا آنان که در جوانی شکسته شدند که پیری خود شکستگی است

حسن زاده آملی، حسن، الهی نامه، ص 23، ناشر رجاء